Karolinska İnstitutunun alimləri amerikalı uşaqların oyun oynama vərdişlərinin zamanla inkişaflarına necə təsir etdiyini araşdırıblar. Onlar müəyyən ediblər ki, oyun oynamağa ortalama vaxtdan çox vaxt sərf edən uşaqların intellektləri normadan yüksək olur. Daha çox TV-yə və ya sosial şəbəkələrə vaxt sərf edən uşaqlarda nə müsbət, nə də mənfi təsir görünməmişdir. Araşdırmanın nəticələri Scientific Reports jurnal tərəfindən dərc olunub.
Uşaqlar zamanla ekran qarşısında daha çox vaxt keçirirlər. Bunun onların sağlamlığına necə təsir etməsi, qavrama qabiliyyətlərinə müsbət və ya mənfi təsir etmə məsələsi qızğın müzakirə mövzüsuna çevrilib. Bu araşdırma Karolinska İnstitutunun və Amsterdamın Vrie Universitetinin alimləri tərəfindən aparılıb. Burada ekran vərdişləri (oyun oynamaq) və zəkanın arasında olan bağlantını müəyyən müddət araşdırıblar.
ABŞ-da 9000-dən çox oğlan və qız bu araşdırmada iştirak edib. Doqquz – on yaşlarında uşaqlar ümumi qavrama qabiliyyətlərini (zəka) qiymətləndirmək üçün bir sıra psixoloji testlərdən keçmişdilər. Uşaqlara və onların valideynlərinə uşaqların TV qarşısında, videolara baxmağa, video oyunlara və sosial şəbəkələrə nə qədər vaxt sərf etmələri haqqında suallar verilmişdi.
Oyun oynayan uşaqlarla iki il sonra aparılan yeni müşahidə
Birinci mərhələdən iki il sonra 5000-dən çox uşaq yenidən eyni psixoloji testlərdən keçiblər. Bu, alimlərə uşaqların nəticələri bir seansdan digərinə necə dəyişdiyini öyrənməyə və fərdi fərqlərə nəzarət etməyə imkan vermişdir. Burada həmçinin intellektə təsir edə biləcək genetik fərqlər araşdırılıb, hansılar ki valideynlərin təhsili və gəlirləri ilə əlaqəli ola bilər.
Uşaqlar orta hesabla gündə 2,5 saatını televizora baxmağa, yarım saatını sosial şəbəkələrə və 1 saatını isə oyun oynamağa sərf ediblər. Nəticədə bəlli oldu ki, orta hesabla daha çox oyun oynayan uşaqlar, birinci test ilə müqayisədə zəkalarını təxminən 2,5 IQ bal artırıblar. Yalnız televiziya və ya sosial şəbəkələri izləyən uşaqlarda müsbət və ya mənfi dəyişikliyin olmadığı məlum olub.
“Biz ekran vərdişlərinin (oyun oynamaq) fiziki fəaliyyətə, yuxuya, rifaha və ya məktəb göstəricilərinə təsirini araşdırmamışıq, ona görə də bu barədə heç nə deyə bilmərik” – Karolinska İnstitutun, Nevrologiya kafedrasının koqnitiv nevrologiya professoru Torkel Klingberg. “Lakin bizim nəticələrimiz göstərir ki, oyun oynamaq uşaqların qavramalarına pis təsir etmir, əksinə intellektə müsbət təsiri ola bilər. Bu, video oyunlar ilə bağlı aparılan bir neçə araşdırma nəticəsində bilinib.”
İntellekt daimi olan bir göstərici deyil
Əldə olan nəticələr və son araşdırmalar göstərir ki, intellekt daimi olan bir göstərici deyil. İntellekt keyfiyyətdir, hansına ki ətraf mühitin faktorları təsir edir.
Torkel Klinqberq: “Hal hazırda biz ətraf mühitin digər faktorlarının təsirini və koqnitiv təsirlərin uşağın beyin inkişafı ilə necə əlaqəli olduğunu araşdıracağıq”.
Araşdırmanın məhdudiyyətlərindən biri ondan ibarətdir idi ki, o, yalnız ABŞ uşaqlarını əhatə edib və müxtəlif video oyun növləri arasında fərq qoyulmayıb. Bu isə nəticələrin fərqli oyun vərdişləri olan digər ölkələrin uşaqlarına şamil edilməsini çətinləşdirir. Eyni zamanda ekran qarşısında keçirilən vaxt iştirakçılar tərəfindən aparıldığı üçün, hesabatlarda səhv olma riskləri var.
İnsanın koqnitiv bacarıqları hansılardı?
Koqnitiv (zehni) bacarıqları beynin, insana şəxsiyyət olmaq imkanını verən, ən yüksək funksiyalarıdır. Bunlara təfəkkür, məkan oriyentasiyası, anlama, sayma, öyrənmə, nitq, düşünmə v.s. aiddir.
Bu bacarıqların azalmasının ilk əlamətləri diqqət və yaddaşın pozğunluğudur. Vəziyyət pisləşməyə davam edərsə, yüngül koqnitiv pozğunluğu göstərən əlamətlər görünə bilər və hətta demans (demans) inkişaf edə bilər.
