Elektrik və elektron avadanlıqların beynəlxalq tullantıları (WEEE) resursunun məlumatına görə, 2022-ci ilin sonuna qədər 5.3 milyard telefon yararsız hala düşəcək və tullantı olacaq. Telefon tullantılarının həcmini anlamaq üçün resursun verdiyi məlumata görə, tullantı olacaq bütün telefonları üst-üstə yığsaq, çatacağımız yüksəklik Beynəlxalq Kosmik Stansiyadan 120 dəfə yüksək olacaq. Yəni, hündürlük 50.000 Km olmaqla Ay-a gedən yolun 1/8 hissəsinə çatacaq.
Telefon tullantılarının həcmini azaltmaq üçün nə etmək olar?
Qlobal ticarət məlumatlarına əsaslanan bu proqnoz, “elektron tullantılar”-ın artan ekoloji problemini vurğulayır. Araşdırmalar göstərir ki, əksər insan telefonunu təkrar emal mərkəzlərinə verməkdənsə, tozlu rəflərə qoymağı üstün tutur. Beləliklə, telefonların təkrar emalından əldə oluna bilinəcək qızıl, gümüş, mis, kobalt kimi qiymətli minerallar tamamilə israf olunur. WEEE-nin baş meneceri Pascal Leroy bildirir ki, bütün bu minerallar istifadəçilərin gözündə əhəmiyyətsizdir. Lakin qlobal miqyasda hesablandıqda ortaya çıxan qiymətli mineralların böyük həcmdə olduğu bildirilir. Hal-hazırda dünyada təxminən 16 milyard mobil telefon var. Onlardan 5 milyardı bu il yararsız hala düşəcək.
WEEE tərəfindən aparılan araşdırmaların nəticəsinə görə, 2030-cu ilə qədər paltaryuyan maşınlardan tosterlərə, planşetlərdən smartfonlara qədər bütün elektronik tullantılarının çəkisinin 74 milyon tona çatacağı təxmin edilir. Alimlər, tullantı olan lakin nədənsə evlərdə saxlanılan qurğuların yeni smartfonlar, külək turbinləri və daha çox avadanlıqlarda istifadə oluna biləcəyini deyir. Bu yolla ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısı alına bilər.
Dünyadakı elektron tullantıların yalnız 17%-dən çoxu lazımi qaydada təkrar emal olunur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı gələn ilə qədər bu göstəricini 30%-ə çatdırmağı hədəfləyir. Ukrayna və Rusiya arasındakı müharibənin səbəb olduğu metal filizi problemi də elektron tullantıların təkrar emalını vacib edir.
