Yəqin ki, bu vaxta kimi ölkəmizdə niyə smartfonların istehsal olunmaması sualı ağlınıza gəlib. Azərbaycan hal-hazırda smartfon istehsal etmir və yaxın gələcəkdə bunun baş tutması planlaşdırılmır. Bəs yaxşı buna səbəb nədir? Bizim smartfon istehsal etməyimiz üçün nələrə ehtiyacımız var?
Smartfon istehsal etmək üçün bir neçə əsas resursa malik olmaq vacibdir:
- Elmi araşdırma və kəşflər
- Ehtiyat hissələrin istehsalı
- Texniki insan kapitalı və digər vacib məqamlar
İlk olaraq buna nail olmaq üçün texnoloji, hüquqi baza, kəşflər, mikrosxem və detalların istehsalının fomalaşdırılması vacibdir. İndiki şəraitdə Azərbaycan smartfon istehsalının həyata keçirilməsində birinci növbədə bu səbəblərə görə geri qalır. Çünki uzun illərdir ölkəmizdə bunun üçün lazımi baza qurulmayıb. Lakin bu o demək deyil ki, Azərbaycanda smartfonların istehsalı üçün müəssisə mövcud ola bilməz.
Bəs yaxşı, Azərbaycan smartfon istehsalı üçün hansı çıxış yollarından istifadə edə bilər?
Ən rahat həll yollarından biri ölkə daxilində böyük brendlərlə ortaq şəkildə mobil telefonların yığılmasına (komponentlərin gətirilərək toplanmasına) şərait yaratmaqdır. Çinin və yaxud digər ölkələrin böyük brendləri ilə müqavilə bağlayıb Azərbaycanda telefonların yığılmasını təşkil etmək və razılaşmalar əsasında istehsalı ölkəmizə köçürtmək olar. Lakin bu proses də özlüyündə yeni problemlər gətirir. Azərbaycan, smartfon toplanması üçün də lazımi tələbləri ödəməkdə çətinlik çəkə bilər.
Məsələn, istehsalçılar smartfonunu fərqli bir ölkədə istehsal edəcəksə nəzərə alacağı ilk şeylərdən biri həmin smartfonu elə istehsalın həyata keçirildiyi ölkədə satmaqdır. Azərbaycanda alıcı qüvvəsi xeyli aşağı olduğundan istehsalçı şirkət bu ehtimalı kənara qoymalıdır. İkincisi isə əmək qüvvəsi ola bilər. Əgər əmək qüvvəsi ucuzdursa proseslərin avtomatlaşdırılmasına ehtiyac qalmadan ucuz əmək qüvvəsi ilə istehsal müəssisələrini işlətmək olur. Ola bilsin Azərbaycanda həqiqətən də ixtisaslı ucuz əmək qüvvəsini istehsalçı tapa bilər. Amma bu dəfə də smartfonun toplanması üçün komponentlərin idxalı, istehsalı və xarici bazara satışa göndərilməsi üçün əlverişli şərait olmalıdır.
Əlverişli şərait dedikdə isə bir çox faktorlar nəzərdə tutulur. Ölkənin coğrafi mövqeyindən tutmuş, vergilər, daşıma xərcləri kimi nüanslar bu mövzunun hələ ilk ağlınıza gələn tərəfidir. Məsələn, ən sadə tərəfindən baxsaq istehsalçı smartfonun heç olmasa qeyri-texniki elementlərinin xırda bir qismini sırf ölkədən təmin etmək istəsə böyük bir ehtimalla axtardığını tapa bilməyəcək. Bütün xırda faktorlar toplanaraq istehsalçının ölkədə istehsalat qurmasına təsir göstərir. Təbii ki, bu ehtimallar baş tutsa istehsal olunan smartfon Azərbaycan markasını yox, Azərbaycan istehsalını təmsil edəcək. Yəni, tutalım qutunun üzərində “Made in Azerbaijan” yazılan Redmi Note 14 görə bilərsiniz.
Sırf Azərbaycan öz markası olan smartfon istehsalına başlaması mövcud şərtlərlə qeyri-real görünür. Azərbaycan texnoloji cəhətdən inkişaf edən ölkələrdən çox geri qalır, bu sahədə nə elmi araşdırmalara malikik, nə də ən azından sadə mikrosxemlərin istehsalını həyata keçiririk. Öz-özlüyündə ölkəmizin bu məsələni həll etməsi mümkünsüzdür. Azərbaycan sıfırdan başlamaqla ən azından yaxın 10 illikdə smartfon istehsal edə bilməyəcəkmiş kimi görünür. Başqa şirkətlərlə danışıb, onların yığım zavodlarının Azərbaycanda açılmasını təşkil etməklə gələcəkdə heç olmasa istehlak olunan mobil telefonların 30-35 faiz detalını ölkə daxilində istehsal etmək olar. Düşünürük ki, bu daha doğru istiqamətdir.
Mövzunun araşdırmasını davam etdirəcəyik.
