Bir müddət əvvəl ABŞ-də Georgia-nın cənubundakı şam ağacları qurşağının bir bölgəsində onlarla fəhlə alçaq ərazidə budağa bənzər qovaq ağacları əkiblər. Lakin əkilən bu qovaq ağacları, daha doğrusu, tingləri normal bildiyimiz ağaclardan bir çox cəhətdən fərqlənir. Çünki, bu tinglərin daha sürətli böyüməsi üçün genləri dəyişdirilib. Biotexnoloji şirkət Living Carbon hesab edir ki, onun fidanları iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə kömək edə bilər. Geni dəyişdirilmiş ağaclar daha sürətli böyüyür və CO2 toplayır.
Qovaqlar ABŞ-da tədqiqat sınağı və ya kommersiya bağı xaricində əkilən ilk geni dəyişdirilmiş ağac ola bilər. 1994-cü ildə Flavr Savr pomidorunun bazara çıxarılması ilə geni dəyişdirilmiş qida məhsullarının yeni sənayesi yarandığı kimi, ağac yetişdirənlər də meşə təsərrüfatını dəyişdirməyə ümid edirlər.
Qovaq istehsal edən San-Fransiskoda yerləşən Living Carbon biotexnoloji şirkəti öz ağaclarını iqlim dəyişikliyinə qarşı geniş miqyaslı həll yoluna çevirməyi hədəfləyir. Şirkətin həmtəsisçisi və baş direktoru Maddie Hall, “Bizə bunun mümkün olmadığını deyənlər oldu.” deyə qeyd edir. Lakin o və həmkarları dörd illik şirkətə 36 milyon dollar sərmayə qoymaq üçün kifayət qədər maliyyə tapmağı bacardılar. Qeyd edək ki, Maddie Hall OpenAI-nin ChatGPT modelində iştirak edib və texnoloji ictimaiyyətdə kifayət qədər əlaqələrə sahibdir.
Living Carbon ağacları artıq meşədə əkilib. Ağacların əkilməsinin məqsədi eksperimental müşahidə kimi izah edilmişdir. Bu ağaclar istixanada beş ay ərzində genetik cəhətdən dəyişdirilməyən ağaclardan 50% daha sürətli böyümək üçün nəzərdə tutulub.
Şirkətin tədqiqatçıları gen silahı metodu kimi tanınan çox yenilikçi olmayan, lakin effektiv texnikadan istifadə ediblər. Bu üsulla qovaq ağaclarına arzu olunan genlər vurulur. Şirkət tənqidçilərin də diqqətini çəkib. Qlobal Ədalət Ekologiya Layihəsi, ətraf mühit qrupu, şirkətin ağaclarını meşələr üçün “artan təhlükə” kimi təsvir edib. Digər tərəfdən Living Carbon öz məlumatlarını nəzərdən keçirilən jurnalda hələ dərc etməyib. Şirkət öz texnologiyalarını və tinglərini laboratoriya və istixana şəraitində sınaqdan keçirib. İllinoys Universitetinin genetikçisi Donald Ort, “Bunun ümidverici nəticələri var” dedi. Bununla belə, istixana nəticələrinin real dünyada da uğurlu olub-olmayacağı gözləmək lazım gələcək.
