Ötən gün “Nature” jurnalında, Kaliforniya ştatının La Jolla şəhərində yerləşən Skripps Okeanoqrafiya İnstitutundan geofizik Duncan Agnew qlobal istiləşmənin Yerin fırlanma sürətinə təsirini sübut edən məqalə dərc edib. Alimin hesablamaları göstərir ki, ərimiş su kütləsinin qütbdən ekvatora axını artıb və bununla da qlobal istiləşmə Yerin fırlanmasını ləngidir.
Peyk məlumatlarına görə, əriyən qütb buzlarından Yerin ekvatoruna axan kifayət qədər miqdarda su, planetin formasını daha düz və daha az sferik edib. Buna misal olara, bir idmançının qollarını yanlara uzatmaqla fırlanma sürətini yavaşlatmasını və qollarını yanlara doğru sıxaraq sürətini artırmasını misal göstərə bilərik. Beləliklə, ekvatorun yaxınlığında planetin həcminin artırılması onun fırlanma sürətini yavaşlatdır və günü uzadır.
Duncan Agnew bildirir ki, “Kifayət qədər buz əridi və dəniz səviyyəsi o qədər yüksəldi ki, biz bunun Yerin fırlanma sürətinə necə təsir etdiyini görə bilərik”. Qeyd edək ki, milyardlarla və milyonlarla il miqyasında Yerin fırlanma sürəti azalır. Bu vəziyyət Ayın okeanlara qravitasiya təsirinin əyləc effekti yaratdığı zaman yaranır. Məsələn, geoloji çöküntülərin təhlili göstərir ki, 1,4 milyard il əvvəl Yer kürəsində bir sutka 19 saat davam edirdi.
1960-cı illərdə atom saatlarının meydana çıxması ilə alimlər Yerin fırlanma sürətinin artdığını hiss etməyə başlamışdılar. Kosmosa uçuş, radar, naviqasiya, kompüterlər və müxtəlif elektron qurğular dövrü başladıqda isə, planetin sürətindəki dəyişiklik atom saatlarına əsaslanan yerlə əlaqələndirilmiş vaxtla bağlı olmalı idi. Bu məqsədlə, 1972-ci ildən başlayaraq, ölçülmüş vaxt ilə Dünyanın real günlük döngüsünü bərabərləşdirmək üçün əlavə saniyələrdən istifadə olunmağa başlandı. Kompüterlərin və proqramların yayılmasına qədər hər şey yaxşı idi, lakin sonrada saniyələr həqiqətən də böyük başağrısına çevrilmişdi.
Fakt budur ki, Yerin nüvəsi mayedir və təxminən 70-ci illərdən planetin nüvəsindəki axınların hərəkəti Yerin fırlanmasını sürətləndirməyə başladı. Bu, müəyyən bir nöqtədən sonra artıq saniyənin daha az əlavə edilməsi ilə özünü büruzə vermişdi. Nəhayət, 2026-cı ildə Yer atom saatının gündəlik oxunuşlarını keçə bilər və universal vaxtdan bir saniyə çıxmaq lazım gələ bilərdi. Duncan Agnew bildirir ki, qütb buzlarının əriməsi Yerin sürətini o qədər yavaşladıb ki, universaldan vaxtdan çıxılmalı olan 1 saniyə 2029-cu ildə 3 ilə bərabər ola bilər.
