Ötən həftə sizlə Çinin ABŞ sanksiyalarına baxmayaraq həm elektromobil, həm də texnologiya sahəsində müxtəlif yeniliklərə imza atan rekord texnologiya idxalı göstəricisi barədə xəbər vermişdik. South China Morning Post mənbəsinə görə Çinin çip istehsal avadanlıqları idxalı ötən ay ortaya çıxan yeniliklərdən sonra 1050% artmışdı. Çində bu litoqrafiya sistemlərinin əsas təchizatçısı Hollandiya şirkəti ASML-dir. Noyabrda Çon ümumilikdə 816.8 milyon dollar dəyərində 42 litoqrafiya sistemi idxal edib. Bunlardan 16-sı Hollandiyadan gəlib. Digərləri isə yapon texnologiya nəhəngləri Canon və Nikon tərəfindən göndərilib. İndi isə Hollandiyada məhz belə çip istehsal avadanlıqları ixrac etməyə ASML üçün yeni qadağa xəbərləri ortaya çıxıb.
Deyəsən, elə xəbərlərin ortaya çıxması həm ASML-in, həm Çinin başına bəla oldu. Hollandiya qlobal yarımkeçirici sənayesində əsas oyunçu olan ASML-dən Çinə yüksək texnologiya ixracına məhdudiyyətlər tətbiq etdi. ASML qabaqcıl mikroçiplərin istehsalı üçün vacib olan qabaqcıl litoqrafiya sistemləri ilə tanınır. ASML texnologiyası yalnız kommersiya aktivi deyil, həm də yarımkeçirici təchizat zəncirindəki əsas rolu nəzərə alınaraq strateji aktivdir. Bu texnologiya sayəsində çipləri daha kiçik, daha sürətli və daha səmərəli təkmilləşdirmək və istehsal etmək mümkündür. O, smartfonlardan tutmuş qabaqcıl hərbi sistemlərə qədər hər şeydə mühüm rol oynayır. Çip istehsal avadanlıqları üçün tətbiq edilən qadağa isə Çini işlənmiş litoqrafiya avadanlıqlarına və qeyri-qanuni addımlara yönəldə bilər. Xüsusilə patent pozuntularının artacağı mütəxəssislər tərəfindən güman edilir.
Bu qərar ölkələrin texnoloji suverenlik və təhlükəsizliklə bağlı artan narahatlıqlarına cavab kimi qiymətləndirilib. Hakimiyyət orqanları öz texnoloji nailiyyətlərinə nəzarətin və qorunmasının vacibliyini getdikcə daha çox dərk edirlər. Bu fəaliyyət yalnız bir şirkət və ya ölkəyə xas deyil. Qeydlərə görə bu, ölkələrin kritik texnologiyaların transsərhəd axınını araşdırdığı və tez-tez məhdudlaşdırdığı daha geniş tendensiyanın bir parçasıdır.
Çin mediası üçün isə bu addım, yüksək texnologiya sektorunda liderliyə nail olmaq üçün maneə kimi xarakterizə olunub. Ölkə yarımkeçirici sənayesini inkişaf etdirmək üçün böyük sərmayələr qoyur, lakin ASML texnologiyasına çıxış çip istehsalında ön sıralarda qalmaq üçün çox vacibdir. Bir il əvvəl Hollandiya bildirib ki, ölkə ABŞ-ın Çinə çip istehsalı texnologiyası ixracına dair yeni məhdudiyyətlərini qəbul etmir. Bu istiqamətdə məhz Avropa və Asiya müttəfiqləri ilə məsləhətləşir. Lakin 2024-cü ilin ilk günlərində belə diqqətləri ciddi mənada öz üzərinə çəkib. Müxtəlif mənbələr isə atılmış addımla bağlı xarici təsirin ABŞ-dən gəldiyini qeyd edir.
