Çin, kainatın ilkin dövrlərini öyrənmək məqsədilə Ayın uzaq tərəfində Yerdən görünməyən nəhəng teleskop massivi qurmağı planlaşdırır. Əgər bu layihə reallaşarsa, o, Ay səthində ilk funksional radio rəsədxanası olacaq.
South China Morning Post (SCMP) xəbər verir ki, Çinin təklif etdiyi Ay teleskopunda kəpənəklərə bənzəyən 7200 antena olacaq. Bu antenalar ultra uzun dalğa uzunluğunda kosmik siqnalları tutmaq üçün nəzərdə tutulacaq. Alimlər düşünürlər ki, bu siqnallar kainatın ən qaranlıq dövrlərinə, hətta ilk ulduzların yaranmasından əvvəlki dövrlərə də işıq sala bilər. Yer atmosferi bu cür siqnalların qarşısını aldığı üçün Ayın uzaq tərəfi astronomlar üçün unikal müşahidə nöqtəsi təklif edir. Çünki bu yer Yerdən gələn radiosiqnal çirklənməsindən tamamilə qorunur.
Ayda nəhəng rəsədxana tikilməsi nəzərdə tutulan layihə çərçivəsində Çin Kosmik Texnologiyalar Akademiyası və Şanxay Astronomiya Rəsədxanasının tədqiqatçıları eni təxminən 30 kilometr və toplanma sahəsi 0,1 kvadrat kilometr olan radioteleskop massivini layihələndiriblər. Bu nəhəng quruluş sayəsində kainatın “kosmik qaranlıq çağları” tədqiq edilə və Günəş sistemindən kənarda olan ekzoplanetlər kəşf edilə bilər. Çinin bu teleskopu yaxın onillikdə qurmağı hədəflədiyi bildirilir. Belə bir böyük layihəni həyata keçirmək üçün Çin Aya pilotsuz və insanlı missiyalardan faydalanacaq. Alimlərin fikrincə, teleskopun qurulması son dərəcə mürəkkəb mühəndislik prosesi tələb edir. Buraya elmi alətlər, rabitə peykləri, robot texnologiyaları və logistika dəstək sistemləri daxildir.
Layihənin üç mərhələdən ibarət olacağı gözlənilir. Birinci mərhələdə Chang’e 7 və 8 missiyaları çərçivəsində robotların köməyi ilə 16 test antenası yerləşdiriləcək. Bu proses 1 ildən 3 ilə qədər çəkəcək və kosmik qaranlıq dövrlərin ilk siqnallarının xəritələşdirilməsinə imkan verəcək. İkinci mərhələdə Aya göndərilən astronavtlar təxminən 100 antenanın əsas hissəsinin quraşdırılmasına kömək edəcəklər. Son mərhələdə Çinin gələcəkdə qurmağı planlaşdırdığı Ay tədqiqat bazası vasitəsilə tam miqyaslı antena şəbəkəsinin tamamlanması başa çatacaq. Təbii ki, bunlar yalnız ən mükəmməl ssenarilər üçün keçərlidir. Kosmos və böyük bir layihə cəlb edildikdə, zamanlamada gecikmə ehtimalı artır.
