Basel universitetinin tədqiqatçıları siçanların beyinlərini müşahidə edərək yaddaşın necə formalaşmasını izləyiblər. Nəticədə isə tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, beyin hər yadda saxlanılan xatirə üçün 3 müxtəlif neyron dəstindən istifadə edir, yəni 3 nüsxə yaradır.
Eynilə ehtiyat sisteminə sahib kompüterlər kimi, insan beyninin bir məlumatı saxlamaq üçün 3 müxtəlif neyron dəstindən istifadə etdiyi müəyyən edilib. Basel Universitetinin Biozentrum-dakı tədqiqatçıları siçanların beyinlərini mütəmadi müşahidə edərək yeni yaddaş formalaşdıqda nə baş verdiyini izləyiblər. Qeyd edək ki, 3 müxtəlif neyron dəstindən birincisi, vaxtından əvvəl doğulmuş neyronlar kimi tanınır və döl böyüdükdə inkişaf edən ən erkən neyronlardır. Spektrin digər ucunda gec doğulmuş neyronlar mövcuddur. Bunlar arasında uterusda böyümənin ortasında meydana gələn neyronlar var. Tədqiqat zamanı məlum olub ki, yeni xatirələr erkən doğulmuş neyronlarda saxlandıqda onları yadda saxlamaq əvvəlcə çətin olur, lakin zaman keçdikcə daha da güclənir. Digər tərəfdən, gec doğulmuş neyronlarda saxlanılan yaddaş nüsxəsinin başlanğıcda çox güclü olduğu, lakin zamanla beyin üçün əlçatmaz hala gələnə qədər zəiflədiyi müəyyən edilmişdir.
Siçanın hipokampusunun bu en kəsiyi magenta rəngdə yaddaşın uzunmüddətli surətini yaratmaqdan məsul olan erkən doğulmuş neyronları göstərir. Biozentrum tədqiqat qrupunun rəhbəri Flavio Donato beyində yaddaşın formalaşması ilə bağlı bunları deyir: “Beynin yaddaşla bağlı qarşılaşdığı problem olduqca təsir edicidir. Bir tərəfdən, yaşadığımız dünyanı anlamağımıza kömək etmək üçün keçmişdə baş verənləri xatırlamalıyıq. Digər tərəfdən, biz ətrafımızda baş verən dəyişikliklərə uyğunlaşmalıyıq və buna görə də gələcəyimiz üçün uyğun seçimlər etməyimizə kömək etmək üçün xatirələrimiz də dəyişməlidir.”
Tədqiqatçılar onların işlərinin travmatik hadisə nəticəsində zərər çəkmiş insanların müalicəsi üçün təsir göstərə biləcəyini düşünürlər. Çünki onların araşdırmalarının beyindəki xatirələrin necə dəyişdirilə biləcəyini göstərdiyini deyirlər. Məsələn, yaddaş təzədirsə, yəni gec doğulmuş neyronlar aktivləşirsə, bu yaddaş yaddaş üçün orta və erkən doğulmuş neyronlara köçürülməzdən əvvəl hələ də dəyişdirilə bilər. Lakin gec doğulmuş neyronlar işə salındıqdan və yaddaş orada saxlanıldıqdan sonra onu dəyişmək getdikcə çətinləşir. Əslində, yaddaş beyində nə qədər uzun müddət saxlanılırsa, onu dəyişdirmək bir o qədər çətindir.
