Son günlərdə İsrail ordusuna məxsus Dəmir Günbəz hava hücümundan müdafiə sistemi yenidən dünya mediasının diqqətini cəlb edib. Gəlin görək, hərkəsin diqqətini cəlb edən bu müdafiə sisteminin iş prinsipi necədir və digər müdafiə sistemlərindən hansı xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir. İlk öncə onu qeyd edək ki, İsrail hazırda hərbi cəhətdən çox inkişaf etmiş ölkələrdən biri hesab olunur. Belə ki, istifadə olunan texnologiyalar İsrail ordusunun dünyanın ən qabaqcıl ordulardan biri olmasına imkan yaradır.
2011-ci ildən bəri hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə bağlı mühüm addımlar atan İsrail, bu gün dünyanın ən qabaqcıl hesab edilən Dəmir Günbəz adlı hava hücumundan müdafiə sisteminə malikdir. Daha əvvəl də Dəmir Günbəz müdafiə sistemi dünya mediasında gündəm mövzusu olmuşdu. Lakin indi Fələstin-İsrail müharibəsi səbəbiylə yenidən gündəmə gələn bu pilotsuz müdafiə sistemi, bu gün kifayət qədər uğurlu sayılsa da, böyük müzakirələrin mərkəzində olmaqda davam edir. Qeyd edək ki, bu müdafiə sistemi ilə bağlı olan fikirlər 2 yerə ayrılır. Bəziləri bu sistemi mükəmməl ixtira olaraq qələmə versə də, digərləri kifayət qədər inam yaratmadığı üçün bu sistemi uğursuz adlandırır. Təbii ki, bütün bu mübahisələr sadəcə bir sualın “Dəmir Günbəz nədir?” sualının meydana gəlməsinə şərait yaradır.
Ümumiyyətlə Dəmir Günbəz nədir?
Qısa olaraq desək, siz dəmir günbəzi ölkəni əhatə edən və onu havadan gələn hücumlardan qoruyan qalxan kimi təsəvvür edə bilərsiniz. Təbii ki, dəmir günbəz dedikdə sadəcə bir cihaz nəzərdə tutulmur. . Bu ad müxtəlif cihazlar tərəfindən təmin edilən bütün sistemə verilir. Obama administrasiyası dövründə ABŞ-ın dəstəyi ilə Rafael Advanced Defense Systems tərəfindən qurulan bu sistem 2011-ci ildə istifadəyə verilib. Ümumilikdə 10 ədəd olan sistemin hər birində 3-4 buraxılış qurğusu, 20 Tamir raketi və radar mövcuddur. Həmçinin bunlardan yalnız biri eyni anda 1000 raketi izləyə bilir. Bu mürəkkəblik sayəsində isə sistem 90-95% müvəffəqiyyət göstəricisinə malikdir. Bu yolla o, havadakı minlərlə raketi məhv etməyi bacarır.
Gəlin görək israil ordusuna məxsus Dəmir Günbəz müdafiə sistemi necə işləyir? İlk öncə onu qeyd edək ki, İsrailin yerləşdiyi relyefə görə spesifik xüsusiyyətlərlə təchiz edilmiş həssas radarlar daim havadan gələ biləcək təhdidləri skan edir və axtarır. Havaya atılan gülləni belə təsbit edə bilən bu radarlar raketləri anında aşkar edə bilir. Həmçinin bu radarlar vasitəsilə gələn raketlərin hara düşəcəyini əvvəlcədən görmək mümkündür. Yaşayış məntəqəsinə və ya buna bənzər mühüm yerlərə düşəcəksə, lazımi hesablamalar aparılır və Tamir raketləri təhlükəni aradan qaldırmaq üçün göndərilir. Bundan əlavə hər bir müdafiə sisteminin mənzili 75 km ilə məhdudlaşır.
Raketlərin radarlar vasitəsi ilə əvvəlcədən hara düşə biləcəyini təxmin etmək, israil ordusunu həm də ekonomik cəhətdən xilas edir. Belə ki, Raketlər boş yerlərə düşərsə, birinin dəyəri təxminən 100 min dollar olan “Tamir” raketlərini göndərməyə ehtiyac yaranmır. Yəni sistem yaşayış məntəqəsinə düşməyən raketləri vurmaq üçün heçbir addım atmır. Ümumiyyətlər Fələstindən göndərilən Qəssam raketləri olduqca primitiv quruluşa malik olduğu üçün Dəmir Günbəz demək olar heçbir çətinlik çəkmir. Yəni bu raketlərin hər hansı konkret hədəfi vurması mümkün deyil, çünki onların daxilində heç bir istiqamətləndirmə mexanizmi yoxdur. Hətta bu raketlər bir çox halda heç patlamır. Dəmir Günbəz, bu raketləri çox asanlıqla dəf edə bilsə də, onların sayı 1000-i ötdükdə problemlər meydana gələ bilir.
Tamir raketləri niyə 100 min dollar dəyərindədir?
Bu sualın cavablarından biri bu raketlərin səsdəntəxminən 2 dəfə sürətli olmasıdır. Həmçinin bu raketlər ağıllı raketlər olaraq da adlandırılır. Çünki, havada olarkən hədəfləri dəyişdirmək və obyekti izləmək kimi xüsusiyyətlərə malikdir. undan əlavə, yüksək manevr qabiliyyəti və inkişaf etmiş sensorlar ona havada olarkən hərcür şəraitə uyğunlaşmaq imkanı verir. Tamir raketi hədəfə yaxınlaşdıqda raketin başındakı 15-16 kiloqramlıq partlayıcı işə düşür və hər tərəfə qəlpə atılır. Bu isə digər raketin birbaşa təmasda olmasa belə, havada partlayaraq məhv edilməsinə imkan verir.
