NFT-token (non-fungible token) – blokçeyndə saxlanılan unikal rəqəmsal sertifikat, hansı ki onun orijinallığına zəmanət və eksklüzivliyinə hüquqlar verir. Bu anlayış kriptovalyuta dünyasından gəlib. Dəyişidirilməsi mümkün olmayan tokenləri gizlin şəkildə dəyişdirmək, bölmək v.s. mümkün deyil. Sistem unikal obyektə – sənət əsərinə, daşınmaz əmlaka, kompüter oyunundakı artefaktlara hüquqların təmin edilməsi üçün uyğundur. “NFT nədir?” sualına gəlin ətraflı baxaq.
NFT nədir? Necə işləyir?
Sadə dillə desək, blokçeyndəki hər bir qeyd token adlanır. Açıq blokçeyndə bütün tokenlər bərabər və bir-birini əvəz edə bilir. Kriptovalyuta pull vahidləri belə işləyir: məsələn, bir bitkoini asanlıqla digəri ilə əvəz etmək olar və heç nə dəyişməyəcək. Lakin “Non Fungible Token” (NFT) texnologiyası ilə bu sistem fərqli işləyir. Bu tokenlər – obyektin dəyərini və mahiyyətini dəyişdirmədən başqa bir tokenlə ilə əvəz edilə bilməyən rəqəmsal pul vahididir. Kriptovalyutalar kimi NFT-lər də bütün əməliyyatları qeyd etmək üçün məlumat bazası kimi istifadə edilən blokçeyn üzərində yaradılır. Blokçeyn tokenlərin orijinallığına zəmanət verir. Bu sistem sayəsində istənilən istifadəçi blokçeyn vasitəsilə müəyyən bu tokenin orijinalını və tarixini yoxlaya bilər.
NFT tokeni alarkən, istifadəçi həmçinin onun sertifikatını əldə edir. Bu halda tokenin özü heç yerə keçirilmir. O, daimi (IPFS) yaddaşda yerləşir. Bu sertifikat əslində kodlaşdırmadır, hansı ki, token sahibinin obyektin orijinal nüsxəsinin sahibi olduğunu təsdiq edir. BU tokenləri, “AliExpress” və ya “Wildberries” kimi işləmə prinsipinə malik internet mağazalarında satılır. Tokenlərin yaradıcıları onları ticarət platformalarında yerləşdirir və alıcıların təkliflərini gözləyirlər. Siz hətta özünüz bir token yarada bilərsiniz. Bunun üçün siz rəqəmsal obyekt (şəkil, musiqi , fotoşəkil və s.) götürməli, xüsusi platformada (məsələn, Rarible və ya OpenSea saytlarında) qeydiyyatdan keçməli, obyekti ora qiyməti və təsviri ilə birlikdə yükləməlisiniz. Bir çox platformalarda siz blokçeyndə yeni NFT token yaradmaq üçün komissiya ödəməli olacaqsınız.
Non-Fungible Token tarixi
NFT texnologiyası 2017-ci ildə Ethereum smart müqavilələri əsasında yaradılmışdır. Tokeninə çevrilən ilk sənət əsəri 2007-ci ildə rəssam Banksy tərəfindən yaradılan Morons (White) adlı işi olmuşdur. “Injective Protocol” blokçeyn şirkəti bu əsəri satın aldı, yandırdı və onun NFT tokenin yaraddı. Öz albomunu tokenə çevirən ilk musiqiçi isə “DJ 3LAU” idi. O, albomunu məhdud sayda sataraq 11,6 milyon dollar qazanmışdır. “Ilon Mask”-ın uşağının anası kimi tanınan müğənni “Qrayms” (Grimes), onun və qardaşının şəxsən yaratdığı dörd rəsmə bağlanmış 400 NFT tokeni satdı. Cəmi 20 dəqiqə ərzində token satışı Qrayms-a 5,8 milyon dollar qazandırdı. Ümumiyyətlə, yaradıcı insanlar üçün, NFT bacarıqlarını monetizasiya etmək və auditoriyanı genişləndirmək üsuludur. Logistika çətinliklərinin olmaması səbəbindən rəsm əsərlərini rəqəmsal şəkildə satmaq oflayndan daha asandır. Bu tokenlər şəklində təkcə sənət əsərləri satılmır. Hətta məşhur “mem”-ı satmaq mümkündür. “Nyan Cat” GIF-ı hərracda 590 min dollara satılıb.
